Ngày 09/12/2020, Ủy ban Thường vụ Quốc hội ban hành Pháp lệnh số 02/2020/PL/UBTVQH14 về ưu đãi người có công cách mạng, có hiệu lực từ ngày 01/7/2021. Pháp lệnh có 7 chương , 58 điều, quy định về đối tượng, phạm vi, điều kiện, tiêu chuẩn, các chế độ ưu đãi đối với người có công với cách mạng và thân nhân của người có công với cách mạng; công trình ghi công liệt sĩ, mộ liệt sĩ; nguồn lực thực hiện; quản lý nhà nước; trách nhiệm của cơ quan, tổ chức và cá nhân có liên quan trong việc thực hiện chính sách, chế độ ưu đãi người có công với cách mạng và thân nhân của người có công với cách mạng.
So với Pháp lệnh hiện hành, Pháp lệnh mới đã bổ sung 2 chương mới là Chương 3 quy định về công trình ghi công liệt sĩ, mộ liệt sĩ; Chương 4 quy định về nguồn lực thực hiện; bổ sung 13 điều (bỏ 1 chương và 3 điều); có 36 điểm mới thuộc 8 nhóm nội dung lớn về đối tượng áp dụng, giải thích từ ngữ, nguyên tắc thực hiện, điều kiện, tiêu chuẩn ưu đãi người có công với cách mạng người có công, chế độ ưu đãi đối với người có công với cách mạng, về quản lý nhà nước, về tạm đình chỉ, chấm dứt hưởng chế độ ưu đãi người có công với cách mạng, xử lý vi phạm.
Nhiều nội dung đã được pháp lệnh hóa như khái niệm tỷ lệ tổn thương cơ thể quy định tại Khoản 4 Điều 4; khái niệm hành động dũng cảm; công việc cấp bách, nguy hiểm tại Khoản 5, Khoản 6 Điều 4; vợ hoặc chồng liệt sĩ lấy chồng hoặc vợ khác tại Khoản 10 Điều 16; chế độ người có công giúp đỡ cách mạng tại Khoản 5 Điều 39; các điều về điều kiện, tiêu chuẩn người có công giúp đỡ cách mạng (Điều 8, 11, 14, 23, 29); về công trình ghi công liệt sĩ tại Chương III; về ngân sách nhà nước về bảo đảm nhiệm vụ chi; một số nội dung về quản lý nhà nước về ưu đãi người có công với cách mạng.
Pháp lệnh năm 2020 cơ bản kế thừa đối tượng được hưởng chế độ ưu đãi người có công với cách mạng của các Pháp lệnh trước, bao gồm 12 diện người có công với cách mạng; bên cạnh, làm rõ những đối tượng là thân nhân của người có công với cách mạng là cha đẻ, mẹ đẻ, vợ hoặc chồng, con (con đẻ, con nuôi), người có công nuôi liệt sĩ. Đồng thời, bổ sung một số đối tượng người có công với cách mạng và thân nhân như: người bị địch bắt tù, đày do trực tiếp hoạt động cách mạng, trực tiếp chiến đấu bảo vệ Tổ quốc, làm nghĩa vụ quốc tế sau năm 1975; người hoạt động kháng chiến giải phóng dân tộc và bảo vệ Tổ quốc.
Pháp lệnh mới quy định chặt chẽ hơn điều kiện, tiêu chuẩn người có công: Người hoạt động cách mạng trước ngày 01/01/1945 (điểm a, b khoản 1 Điều 8); Người hoạt động cách mạng từ ngày 01/01/1945 đến ngày khởi nghĩa tháng Tám năm 1945 (điểm a, b, c khoản 1 Điều 11); Liệt sĩ (điểm a, b, g, l và k Điều 14); Bà mẹ Việt Nam anh hùng (Điều 17); Thương binh, người hưởng chính sách như thương binh (điểm a, b, d, g, k khoản 1 Điều 23); bổ sung quy định loại trừ không xem xét công nhận là người có công (khoản 2 Điều 8 và khoản 2 Điều 38). Theo đó, Pháp lệnh không tiếp tục quy định xem xét công nhận bệnh binh mới, chỉ công nhận bệnh binh với trường hợp có tỷ lệ tổn thương cơ thể từ 61% trở lên khi làm nhiệm vụ cấp bách, nguy hiểm và thôi phục vụ trong quân đội nhân dân, công an nhân dân (khoản 1 Điều 26); giao Chính phủ quy định chi tiết danh mục địa danh, Danh mục bệnh, tật, dị dạng, dị tật có liên quan đến phơi nhiễm chất độc hóa học (khoản 2 Điều 29).
Chế độ ưu đãi đối với người có công với cách mạng và thân nhân gồm trợ cấp, phụ cấp hằng tháng, trợ cấp một lần và chế độ ưu đãi khác như bảo hiểm y tế, điều dưỡng phục hồi sức khỏe, cấp phương tiện, thiết bị phục hồi chức năng, ưu tiên trong tuyển sinh, tạo việc làm... Khoản 10, Điều 16 quy định vợ hoặc chồng liệt sĩ lấy chồng hoặc vợ khác mà nuôi con liệt sĩ đến tuổi trưởng thành hoặc chăm sóc cha đẻ, mẹ đẻ liệt sĩ khi còn sống hoặc vì hoạt động cách mạng mà không có điều kiện chăm sóc cha đẻ, mẹ đẻ liệt sĩ khi còn sống thì hưởng trợ cấp tuất hằng tháng và bảo hiểm y tế...Đồng thời, Pháp lệnh định rõ nguyên tắc hưởng trợ cấp, phụ cấp ưu đãi; quy định chế độ trợ cấp mai táng. Pháp lệnh cũng bổ sung chế độ bảo hiểm y tế và trợ cấp tuất hằng tháng đối với vợ hoặc chồng liệt sĩ có chồng hoặc vợ khác; quy định mức trợ cấp hằng tháng đối với Bà mẹ Việt Nam anh hùng bằng 3 lần mức chuẩn; ... góp phần nâng cao chất lượng đời sống của người có công với cách mạng và thân nhân.
Toàn ngành Lao động-Thương binh và Xã hội đang tích cực xây dựng, đóng góp ý kiến, hoàn chỉnh dự thảo các Nghị định và Thông tư nhằm đảm bảo tính pháp lý, phù hợp, đúng đủ các chế độ ưu đãi người có công cách mạng và thân nhân theo nội dung quy định của Pháp lệnh số 02/2020/PL/UBTVQH14 (http://vanban.chinhphu.vn/portal/page/portal/chinhphu/hethongvanban?class_id=1&_page=1&mode=detail&document_id=202243)